Soorten kruiden

Overal kruiden

Een kruidentuin kan in elke vorm die je wil. Alles door elkaar of elke soort in een eigen vakje. Rechthoekig, in taartpunten of een spiraalvorm. Of wat dacht je van een labyrint of tribune met de hoogste soorten achterin en de laagste vooraan. Of zoals vroeger keurig tussen Buxus-haagjes. Kruiden zijn smaak- of gezondmakers en soms kleurmakers. In een klein tuintje kweek je hele series kruiden, want de meeste soorten nemen weinig ruimte in. Met de MeterMoestuin kan het zelfs op je terras of balkon. Kruiden kweken in potten en bakken kan ook heel goed.

Welke kruiden

Het is lastig voorspellen welke kruiden het in je tuin goed doen. Het beste advies: probeer het uit en begin met de kruiden die je het meest gebruikt. De meest gebruikte keukenkruiden zijn basilicum, bieslook, peterselie en tijm. Daarna volgen vaak rozemarijn, salie, lavas (maggikruid), dille, kervel enzovoorts. Maar misschien heb jij een heel andere voorkeur zoals munt of bonenkruid. Kies met je neus.

Decoratieve kruiden

De volgende kruiden zijn niet alleen lekker, maar staan ook heel leuk:

• Appelmunt
• Bieslook
• Dragon
• Kervel
• Keukenlaurier
• Knoflook
• Kruizemunt
• Krulpeterselie
• Lavas
• Oregano
• Rozemarijn
• Salie
• Tijm

Kruiden kweken

Omdat je de kruiden in de keuken gebruikt, is het handig als ze daar in de buurt staan. Zolang de plek maar zonnig is, de meeste kruiden houden van zon. De kruiden die liever in de schaduw staan zijn kervel, peterselie, selderij en bieslook. Planten met grijsgroen, vaak behaard blad zijn echte zonaanbidders. Planten met rijk, sappig, groen blad zet je op lichte of wisselende schaduwplekken.

Tuin of pot?

Plant je de kruiden in de tuin of in een pot? Het kan allebei:

• In de volle tuingrond.
• Iedere plant in een eigen pot.
• Plant de kruiden in grote bakken, in bonte mengeling door elkaar.
• De MeterMoestuin is ideaal voor kruiden.

Gebruik in potten en bakken zaai- en oogstgrond. Die is niet zwaar bemest en daar houden kruiden van. Plant je in zware grond? Meng daar dan flink veel zand doorheen. Kweek munt altijd in een ruime pot, omdat de plant erg woekert.

Kruiden in combinatie met andere planten

De meeste kruiden kan je heel goed tussen sierplanten kweken. Maak zo leuke combinaties. Zet bijvoorbeeld bieslook, tijm of rozemarijn tussen je sierplanten. Doe dat niet met muntsoorten, want die woekeren snel door je hele tuin. Krijg je plezier in het kweken van al die lekkere kruiden? Dan kan je altijd nog een echte kruidentuin aanleggen.

Wat hebben tuinkruiden nodig?

Tuinkruiden vragen weinig verzorging. Je koopt de meeste kruidenplanten plantklaar in het voor- of najaar. In andere gevallen moet je zaaien. Plant of zaai in de volle grond, pot of bak en geef de zaden genoeg water. Begin klein met twee of drie soorten, uitbreiden kan altijd. Een gieter, plantschopje, cultivatortje (een kleine handhark) en een keukenschaar zijn genoeg om mee te beginnen. Houd je kruidentuintje onkruidvrij en geef genoeg water.

Hoeveel kruiden?

Zelf weet je het beste hoeveel kruiden je gebruikt. Pas daar het aantal planten op aan. Aan een tijmstruikje heb je voor keukengebruik genoeg. Van basilicum of peterselie heb je twee of drie planten nodig. Knip ze nooit helemaal kaal. Koop er een plantje bij als je meer gebruikt.

Grond en bemesting

De grond hoeft niet heel rijk aan voedingsstoffen te zijn. Wel moet de grond goed doorlatend zijn met genoeg organisch materiaal. Mest alleen met goede compost of oude stalmest. Gebruik geen andere mestsoorten. Die versnellen de groei waardoor de geur en smaak minder wordt. Proef het verschil met kruiden uit de supermarkt. Spuit nooit gif op kruiden.

Kruiden oogsten

Pluk zoveel blad als je nodig hebt van kruiden zoals selderij, lavas, bieslook, basilicum, tijm, dille enzovoorts. Als de plant bloemknoppen vormt, zijn de geur en smaak het best. Pluk dan veel blad, ook om te bewaren. Wil je het zaad van de plant oogsten? Laat het rijpen aan de plant. Bind een zakje om de rijpende zaden en vang ze op. Droog of vries de kruiden in die je langer wil bewaren. De geur en smaak van kruiden gaan door koken deels verloren. Voeg kruiden daarom zo laat mogelijk toe tijdens het koken.

Om mee te beginnen

Basilicum – ocimum basilicum

Zaai deze eenjarige plant in maart onder glas of in een bakje op de vensterbank. Of koop voorgekweekte plantjes in april/mei of zaai basilicum eind mei buiten. Houd bij het uitplanten 30 centimeter ruimte tussen de planten. Oogst de bladeren voor de bloei. Basilicum wordt veel in de Italiaanse keuken gebruikt en is lekker bij ei, tomaat, vis, uien, kip, kaas enzvoorts. Gebruik basilicum vers, droog of vries het in.

Bieslook – allium schoenoprasum

Bieslook is een meerjarige, vaste plant. Koop planten in mei of zaai het zaad buiten in april/mei. Plant ze uit op 35 centimeter afstand van elkaar. Gebruik het blad en de leuke blauwe bloemen, deze zijn eetbaar en staan mooi in salades. Door de lichte uiensmaak is bieslook lekker bij kaas, gehakt, aardappels, vis, in groentesoep enzovoorts. Gebruik bieslook het liefst vers. Zet tijdens de winter een potje bieslook in de vensterbank.

Peterselie – petroselinum sativum

Peterselie is een eenjarig gekweekte plant met gekruld of glad blad. De gladbladige plant heeft een sterkere smaak. Zaai peterseliezaad in maart/april of koop plantjes in mei en plant ze uit op 40 centimeter afstand. Zaai voor wintergebruik in augustus nog een keer. Alles van de plant is eetbaar, ook de wortels en stengels. Kook ze mee in soep. Er is speciale wortelpeterselie die een verdikte wortel heeft. Het blad is lekker in soepen en sauzen, bij bonen, aardappels, kool enzovoorts. Gebruik peterselie vers, gedroogd of vries het in.

Tijm – thymus vulgaris

Er zijn veel soorten tijm. De belangrijkste zijn Franse of zomertijm, Duitse of wintertijm en citroentijm. Plant tijm in zandige grond op een zonnige plek met 20 centimeter tussenruimte. Winterharde tijm vormt hele tapijten. Tijm heeft een sterk aroma dat wisselt per soort, probeer ze uit. Pluk kleine takjes, de oudere takjes verhouten. Wil je tijm drogen? Oogst dan kort voor de bloei. Tijm is lekker bij vlees, soep, sauzen enzovoorts.

Interessante kruiden

Bonenkruid – satureja hortensis (eenjarig) / Satureja montana (vaste plant)

Zaai buiten eenjarig bonenkruid in april, in rijtjes. Zaai binnen de vaste soort voor in maart en plant ze na half mei buiten op 30 centimeter afstand van elkaar. Het blad smaakt heerlijk bij tuinbonen, snij- en sperziebonen, in eiersalade en andere salades. De eenjarige soort heeft meer smaak. Bak of kook bonenkruid niet mee. Droog bonenkruid of vries het in om te bewaren.

Dille – anethum graveolens

Zaai de eenjarige plant van april tot midden juni in de volle grond. Dun de plantjes na opkomst uit op 30 centimeter afstand. Het blad is lekker bij komkommer, sla, bloemkool, rode bieten en in zuurkool. Het zaad wordt bij het inleggen van augurken en zilveruitjes gebruikt. Droog de zaden en blaadjes of vries de bladeren in om te bewaren.

Dragon – artemisia dracunculus

Dragon is een vaste plant. Koop je planten in april/mei en plant ze op 50 centimeter afstand van elkaar. De jonge toppen en blaadjes zijn lekker pittig in soepen, sauzen en salades. Kook dragon niet mee. Droog of vries de toppen en bladeren in om te bewaren.

Hysop – hyssopus officinalis

Hysop is een vaste plant. Zaai de plant buiten in april en dun ze uit op 40 centimeter afstand. Jonge blaadjes zijn lekker bij vlees, aardappelgerechten, selderij, in tomatensoep en salades. Droog of vries het in om te bewaren.

Lavas – levisticum officinale

Zaai deze vaste plant binnen voor in maart of koop in april een plant. Plant ze op 60 centimeter afstand. Lavas is een hoog gewas waarvan het blad naar maggi smaakt. Het is lekker in soepen, ragoûts, sauzen, bij vlees- en visschotels. Kneus het blad voor gebruik. Droog lavas of vries het in om te bewaren.

Marjolein, majoraan en oregano – origanum majorana (eenjarig) / origanum vulgare

Zaai beide soorten marjolein in maart onder glas of in april buiten. Of koop en plant voorgekweekte jonge plantjes met 15 centimeter tussenruimte. De jonge topjes zijn lekker bij bonen, erwten, vlees en in salades. Droog of vries ze in om te bewaren.

Mierikswortel – cochlearia armoracia

Mierikswortel is een vaste plant met pittig, peperig smakende wortels. Koop een plant of zaai in april op de groeiplek. Laat 50 centimeter ruimte tussen de planten. Rasp de wortel voor gebruik. Het blad wordt vaak vers of gedroogd in fonduesauzen gebruikt.

Pepermunt – mentha piperita

Zaai of koop en plant deze vaste plant buiten in mei op 35 centimeter afstand. Plant pepermunt in een pot, want de plant woekert erg. Perpermunt smaakt goed als thee en bij chocolade. Vries munt in om te bewaren.

Rozemarijn – rosmarinus officinalis

Rozemarijn is een halfheester, een verhoutende vaste plant. Plant rozemarijn in mei met 35 centimeter tussenruimte. Het grijsgroene blad heeft een pittige smaak. Rozemarijn is lekker in soep, eierschotels, bij vlees en groenten. Het blad kan goed worden gedroogd.

Salie – salvia officinalis

Zaai of koop en plant, deze vaste plant buiten in april. Het blad wordt in dranken, bij vis en vlees gebruikt. Droog of vries het in om te bewaren.

Venkel – foeniculum vulgare

Venkel is een vaste plant. Zaai venkelzaad eind maart in de tuin of koop half april planten. Plant ze op 35 centimeter afstand. Venkel is lekker in soepen, sauzen en bij vis. Gebruik de gezwollen stengelknol als groente. Droog het blad of vries het in om te bewaren.

Bernagie - borago officinalis

Bernagie heet ook wel komkommerkruid. Zaai de eenjarige plant in de lente (maart tot april) in potten of in de volle grond. Bloeitijd is in augustus. De plant is winterhard, dus zaaien in het najaar kan ook. De blaadjes maak je klaar als spinazie, of gebruik ze in salades. De prachtige blauwe bloemen gebruik je decoratief in gerechten of drankjes.

Koriander - coriandrum sativum

Buiten zaaien in april, mei of in september. In kuiltjes op zo’n 20 centimeter van elkaar leg je twee of drie zaden. De beste plant die opkomt behoud je. Verse koriander bewaar je maximaal een week in een plastic zak in de koelkast. Heerlijk in Aziatische gerechten.

De herkomst

Specerijen

Specerijen zijn kruiden uit tropische landen zoals foelie, kruidnagels, muskaatnoten, diverse pepersoorten en kruidenmengsels (kerrie). Deze tropische gewassen teel je in een kas met aangepast klimaat.

Romeinen en monniken

Romeinen en monniken zijn kruiden die stammen uit het Middellandse Zeegebied. De Romeinen brachten deze kruiden mee. Toen de Romeinen weer vertrokken zijn de monniken de kruiden zelf gaan telen. De geestelijke, adellijke en wereldlijke bevolking gebruikten de kruiden als geneeskruiden en voor de smaak in voedsel. Het gewone volk gebruikte ze om de geur en smaak van bedorven voedsel te verhullen.

Oude kruidenkennis

De oude ‘vroede’ of ‘vrome’ vrouwen wisten ongelooflijk veel van de medicinale werking van kruiden. Een kennis die uit voorchristelijke tijden stamt en van moeder op dochter werd doorgegeven. Dat waren meestal kruiden die lokaal groeiden en tegen allerlei aandoeningen en wonden hielpen en dat nog steeds doen.

Anders dan culinair

Vroeger werden veel plantensoorten alleen geteeld voor de kleurstof. Die werden gebruikt om leer en wollen en linnen stoffen te verven. Ook werden kruiden geteeld om zeep van te maken, voor cosmetisch gebruik, als geurmateriaal en gifstof.

Medicinaal

Volgens het gezegde zijn er maar weinig kwalen ‘waar geen kruid tegen gewassen is’. Wassen is een oud woord voor groeien. Dille helpt bij slapeloosheid, tegen keelpijn maak je saliethee, duizendblad stimuleert de eetlust enzovoorts. Er zijn honderden van zulke huismiddeltjes. Experimenteer er liever niet zelf mee, kruiden zijn geen tovermiddelen.

Wil je meer informatie? In onze winkels geven wij je graag persoonlijk advies.